SORUMLULUK

Günümüzde anne-babalara ‘’ Nasıl bir çocuk yetiştirmek istiyorsunuz?’’ sorusunu sorduğumuzda alınan cevaplar genelde benzer görüşleri kapsıyor. Başarılı, ne istediğini bilen, özgüven sahibi, kendini iyi ifade edebilen, yeteneklerini ön plana çıkartabilen, mutlu, yaşadığı çevreye uyum sağlayabilen çocuklara sahip olmak istiyoruz. İdeal insan tanımını da genellikle bu kavramları sıralayarak yapıyoruz. İdeal insan tanımına yaklaşan kişiler yetiştirebilmek için çocukların küçük yaşlarda kazanmaları gereken bazı değerler vardır. Bu değerler çocuğun yetişkinlik yaşantısında önemli bir yere sahiptir; çünkü bu değerler aynı zamanda huzurlu, mutlu ve başarılı bir yaşantının temel anahtarıdır.

Sorumluluk bilinci kazanmak oldukça uzun bir süreç olmakla birlikte, özellikle küçük yaşlarda kazanılmaya başlanması gereken bir değerdir.

Çocuğumuzdan beklentilerimizin gerçekleşmesi durumuna göre onun sorumluluklarını yerine getirmeyi öğrendiğini ya da öğrenmediğini düşünürüz. Bu durum her eve, her anne babaya göre farklı yaşanacaktır. Çünkü sorumluluğun gelişimi çocuktan çocuğa değişiklik gösterecektir. Çocukların kişilik özellikleri, fiziksel yapıları mutlaka dikkate alınmalıdır. Ancak burada önemli olan anne-babanın çocuğunun işini yapmayı bırakması ve kendi işini kendisi yapması konusunda ısrarcı davranabilmesidir. Anne babalar, çocuklarının yapabilecekleri şeyleri kendileri yaparak, yaşamları boyunca ihtiyaç duyabilecekleri karar verebilme, seçim yapabilme, girişken davranabilme gibi becerilerini de engellemiş olur. Kişisel farklılıklar söz konusu olsa da, sorumluluk kazandırmaya yönelik her sürecin ‘’temel’’ ve ‘’değişmez’’ öğeleri vardır.

Bilgilendirme: Çocuğun davranışında istenen değişimin gerçekleşebilmesi için önce çocuğun bu değişim hakkında bilgilendirilmesi gerekir. Çocuğunda bu değişimi bir ihtiyaç olarak görebilmesi için, nedenleri hakkında bilgi vermek önemlidir. Çocuklar, niçin bazı işleri yapmak zorunda olduklarını anlar ve bilirse, ne zaman ailelerine yardımcı olmaları gerektiğini, ne zaman bağımsız davranabileceklerini de öğrenmiş olurlar.

Takip: bilgilendirmeden sonra, çocuğun söz konusu davranışı görebilmesi için ona bir süre tanınması gerekir. Bu süre içerisinde yapılan takip sonucunda sorumlu davranışın ortaya çıkıp çıkmadığına, ne sürede ortaya çıktığına, hangi zamanlarda davranışın yapıldığına-yapılmadığına dikkat edilmelidir.

Geri bildirim: belli bir süre sonra gidişat hakkında bilgilendirmek gerekir. Eğer istenen sorumlu davranışın sayısında artış varsa uygun pekiştireçlerle motive edilmeli, eğer beklenen sorumlu davranışın ortaya çıkmasında sıkıntılar varsa, bu sıkıntılar ve olası nedenlerinin çocukla paylaşılması gerekir.

Hatırlatma: istenen davranış eğer gerçekleşmiyorsa yeniden hatırlatma sürecine gidilmelidir. Yeniden bilgilendirme ile başlayan bu süreç, davranış oturana jadar devam etmelidir.

Yukarıda anlatılan bu öğeler, sadece sorumluluk kazandırma sürecine ait değildir; temel alışkanlıkların oturmasında, kuralların belirlenmesinde, kısacası yaşantımızı düzenleyecek her türlü önlemde bulunması gereken öğelerdir ve ancak kararlı ve sabırlı bir tutumla yaklaşıldığında davranışın oturması sağlanabilir.

ANNE BABAYA DÜŞEN GÖREVLER

• Çocuğunuzun size bağlı olduğunu düşünüyorsanız koruyucu tutumunuzu değiştirin.
• Çocuğunuzun kendi davranışlarının sorumluluğunu almasına ve iyi gitmeyen davranışlarını değiştirmesine fırsat verin.
• Çocuğunuzun yaşına uygun sorumluluklar listesi hazırlayın. Sorumluluğunu üstlenmek istediği işleri bu listeden seçmesine fırsat verin.
• Ev ile ilgili sorumlulukları çocuklarınız arasında paylaştırırken adil olum.
• Çocuğunuza yardım edeyim derken, onun sorumluluğunun gelişmesini engellemeyin
• Çocuğunuzun yaptığı yanlış seçimlerin sonuçlarını yaşamasına izin verin ki onlardan bazı dersler çıkarabilsin.
• Çocuğunuza uygun model oluşturun.
• Çocuğunuzun yaşadığı olumsuz deneyimlerin öğrenmenin gerekli şartı olduğunu unutmayın.

Çocukların 5 yaşında alabilecekleri sorumluluklar

• Eşyalarına iyi bakmak,
• Temiz kıyafetlerini çekmeceye yada dolaba yerleştirmek,
• Üzerinden çıkardığı kıyafetlerini katlayabilmek ve dolabına kaldırmak,
• Telefona gerektiği şekilde cevap vermek,
• Saçlarını taramak,
• Yemeğini yedikten sonra tabağını kaldırmak,
• Basit yiyeceklerin hazırlanmasına yardım etmek,
• Oyuncaklarını toplamak

Çocukların 6 yaşında alabilecekleri sorumluluklar

• Tek başına giyinip soyunmak,
• Sofranın hazırlanmasına ve toplanmasına yardım etmek,
• Kendi ayakkabılarını bağlamak,
• Kendi ayakkabılarının temizliğini yapmak,
• Muslukları ve ışıkları kontrol etmek, açıksa kapatmak,

Çocukların 7 yaşında alabilecekleri sorumluluklar

• Çantasını hazırlamak,
• Ödevlerini yapmak,
• Kitaplarını okumak,
• Televizyon izleme saatine uymak,
• Harçlığını bağımsızca kullanmak,
• Alışverişe yardım etmek,
• Hava durumuna ve gidilecek yere uygun olarak giyeceklerini seçmek,

Çocukların 8 yaşında alabilecekleri sorumluluklar

• Sabahları çalar saatiyle kendi başına kalkmak,
• Yardım almadan banyo yapmak,
• Odasını toplamak,
• Okuldan gelen mesajları anne babasına iletmek
• Dersleriyle ilgili sorumlulukları almak, kimseye söylemeden derslerini düzenli bir şekilde yapmak, Kendi kıyafet alışverişinde anne babasına yardımcı olmak